Cốm dẹp là một món ăn độc đáo của người Khmer Sóc Trăng. Không chỉ là món ăn dân dã, đây còn là món ăn mang ý nghĩa tâm linh. Đậm nét văn hóa truyền thống của dân tộc Khmer. Nếu có dịp về Trà Vinh, Sóc Trăng, An Giang trước mùa gặt, bạn hãy thưởng thức cốm dẹp để biết thêm hương vị cốm mới của người Khmer.
Cốm dẹp – món ăn dân dã miền Tây
Nếu ở Hà Nội nổi tiếng với cốm làng Vòng thì người Khmer ở Trà Vinh, Sóc Trăng, An Giang cũng có món cốm dẹp mời khách phương xa. Lúa nếp trước khi thu hoạch khoảng 10 ngày còn chưa già sẽ được gặt về. Tuốt lấy hạt ngâm nước nửa ngày rồi vớt ra để ráo. Nếp không ngâm quá lâu sẽ làm cốm nhão, ngâm thời gian ngắn thì hạt nếp sẽ khô cứng.
Khi rang nếp phải là người quen tay, rang trong nồi đất. Một lần rang rất mất thời gian, công sức. Chỉ với 1 chén nếp đủ vừa đáy nồi đất. Giúp việc đảo rang được dễ dàng và hạt nếp nở đều. Khi nếp rang vừa nổ thì trút ra cối giã gạo để giã. Chày, cối giã được làm từ thân cây vú sữa già. Người Khmer quan niệm thân cây vú sữa có chứa dòng sữa của sự sinh sôi nảy nở cho mùa màng về sau.
Giã cốm thường có 2 người đứng đối diện, mỗi người một chày. Vừa giã vừa dùng cây nạy đảo nếp để hạt cốm không bị gãy nát. Giã khéo thì cốm tròn, đều, dẹp, mạnh tay quá thì cốm sẽ bị nát vụn. Cốm giã xong đến công đoạn sàng sảy làm sạch. Người Khmer dung nia để sàng sẩy hết vỏ trấu, cám trong cốm. Cốm khi ăn được trên thêm đường, dừa.
Dừa trọn trái già nạo nhỏ cho vào trong cốm, trộn đều cùng đường, vừa trộn vừa rắc thêm ít nước dừa cho mềm. Thêm chút muối cho đậm đà. Cốm được ủ khoảng 2 tiếng cho đường và dừa ngấm thì có thể thưởng thức.
Ẩm thực văn hóa tâm linh của người Khmer
Cốm dẹp được dâng tạ trời phật đã cho người dân một năm mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu trong ngày lễ Cúng trăng. Theo truyền thống vào mỗi vụ mùa trước khi thu hoạch lúa, người dân Khmer ra đồng gặt nếp về làm cốm dẹp để cúng các vị thần.
Đặc sản cốm dẹp từ hơn 100 năm trước đến nay vẫn được người dân làm để cúng các vị thần: thần Neac ta srê (thần đồng) và Preas chanh (thần Mặt trăng) nhằm tỏ lòng biết ơn cho một vụ mùa bội thu. Nguyện cầu cho vụ mùa năm sau thuận lợi, tốt tươi, thời tiết đất trời thuận lợi.
Cốm dẹp đặc trưng với món cốm dẹp trộn dừa. Nhưng ngày nay một số người dân làm cốm dẹp để bán có thêm lạc đã giã vào cho tăng phần bùi béo. Nhưng ngon nhất vẫn là ăn theo cách truyền thống. Cho cốm lên trên miếng lá chuối rồi dung tay bốc ăn. Nhâm nhi vị dẻo dai, ngọt, thơm, nồng, bùi của hạt cốm. Cách ăn này vẫn còn sử dụng trong lễ hội cũng trăng tạ ơn và cầu cho mùa màng tốt tươi.
Cốm dẹp là món ăn phổ biến của người miền Tây. Sự kết hợp cốm dẹp với vị thơm béo của nước cốt dừa, dừa nạo tạo thành món ăn dẻo thơm, bùi bùi vô cùng hấp dẫn. Nếu có dịp về Trà Vinh, Sóc Trăng, An Giang trước mùa gặt hãy ăn cốm dẹp để biết them hương vị cốm mới của người Khmer.